Tężnie to budowle o drewnianej, zazwyczaj sosnowej (sosna zwyczajna, Pinus sylvestris), konstrukcji wypełnionej gałęziami śliwy tarniny (Prunus spinosa) (Zdjęcie 1). Pierwsze europejskie tężnie powstały w XVIII wieku, a w Polsce (Ciechocinek) w pierwszej połowie XIX wieku. W przeszłości tężnie wykorzystywane były do zagęszczenia solanki w procesie pozyskiwania soli. Solanka powoli przesączała się kroplami po ścianach tężni, rozbijała o gałązki tarniny co powodowało jej zagęszczanie i częściowe parowanie. Dzięki temu zabiegowi proces odparowania wody z solanki i krystalizacja soli był dużo szybszy i tańszy.
Zdjęcie 1. Wizualizacja tężni w parku w Wyszkowie
Parowanie solanki sprawia, że powietrze wokół tężni wzbogacone jest solnym aerozolem zawierającym cenne dla zdrowia pierwiastki, między innymi jod, brom i żelazo. Zjawisko to jest szczególnie intensywny w słoneczne, gorące i wietrzne dni. Wokół tężni tworzy się wtedy specyficzny mikroklimat, pozytywnie wpływający na organizm ludzki, szczególnie układ oddechowy. Para unosząca się przy tężniach przypomina lubiany przez kuracjuszy aerozol z wody morskiej.
Zdrowotny wpływ inhalacji z wykorzystaniem aerozolu z solanki znany jest od początku istnienia tężni. W uzdrowiskach i sanatoriach tężnie zaczęły być popularne już w XIX wieku. Sól, mimo że szkodzi gdy jest spożywana w nadmiarze, w postaci aerozolu solankowego ma korzystny wpływ na zdrowie ludzi. Tężnia działa jak ogromny filtr powietrza. Filtruje zanieczyszczenia i powoduje, że powietrze, które w wdychamy w pobliżu tężni, jest mocno nawilżone i pozbawione szkodliwych substancji. Jest to szczególnie ważne w terenie zurbanizowanym, gdzie przemysł i transport drogowy emitują do atmosfery ogromne ilości zanieczyszczeń. Powietrze wokół tężni pomaga leczyć przewlekłe choroby i oczyszcza organizm z wdychanych zanieczyszczeń. Aerozol solny wspomaga odbudowę i regenerację błony śluzowej górnych dróg oddechowych, co jest szczególnie ważne u osób po przebytym przeziębieniu, grypie oraz innych infekcjach wirusowych i bakteryjnych. Mikroklimat przy tężniach łagodzi astmę, alergię oddechową, stany zapalne zatok, nieżyt nosa oraz przewlekły kaszl. Aerozol solankowy wspomaga leczenie stanów nerwicowych, przemęczenia, migren, napięciowych bólów głowy, a także chorób autoimmunologicznych. Przebywanie w sąsiedztwie tężni wpływa stymulująco na pracę układu odpornościowego, pomaga rozładować stres i działa relaksacyjnie.
Tężnie mają potencjał aby stać się ważnym punktem na miejskiej mapie i jedną z jego wizytówek. Poza działaniem prozdrowotnym zapewniają ciekawą formę relaksu i odpoczynku. Grupowy charakter inhalacji w tężni sprzyja integracji lokalnej społeczności. Są miejscem spotkań, rozmów i zawiązywania nowych znajomości. Tężnie zlokalizowane w parku miejskim będą stanowić funkcjonalny i oryginalny element zielono-niebieskiej infrastruktury miejskiej.
Z dobrodziejstw tężni korzystać może każdy, niezależnie od wieku i płci. Przeciwwskazaniem do korzystania z tężni są ciężka niewydolność serca, świeżo przebyty zawał serca, nowotwory, nadczynność tarczycy, stany zapalne, zaawansowaną astmę, gorączka oraz nadwrażliwość na jony, które znajdują się w roztworze solankowym. Z tężni nie powinny również korzystać osoby chore, ponieważ aerozol solankowy może być wektorem dla wirusów i bakterii. Jest to szczególnie ważne w dobie pandemii COVID-19. Kuracjusze po niedawno przebytych chorobach mogą po seansie w tężni odczuwać wzmożone zmęczenie.
Aby cieszyć się z dobrodziejstw inhalacji solankowych nie potrzebne są żadne wcześniejsze przygotowania. Zalecany jednorazowy seans w tężni nie powinien być dłuższy niż 45-60 minut. Warto również zachować minimalną odległość 1 metra od konstrukcji tężni. Ograniczenia te spowodowane są tym, że aerozol solankowy obniża ciśnie krwi i wizyta w tężni może skończyć się wzmożoną sennością lub nawet zaśnięciem. Pamiętać również należy, że w chłodne i pochmurne dni, kiedy to solanka właściwie nie paruje, efekt leczniczy tężni jest znikomy.
dr hab. Arkadiusz Przybysz