Zdrowy tryb życia jest istotnym i przybierającym na znaczeniu zjawiskiem społecznym, kulturalnym i gospodarczym. Polacy coraz częściej zmieniają swoje codzienne zwyczaje i wdrażają zasady zdrowego stylu życia. Mieszkańcy miast mają świadomość, że aktywność fizyczna, zbilansowane odżywianie oraz sen są kluczowe dla zdrowia i komfortu życia. Zdrowy tryb życia pozwala łagodzić codzienny stres, poprawia samopoczucie i samoocenę. Aktywność fizyczna na świeżym powietrzu wzmacnia układ odpornościowy i chroni mieszkańców miast przed chorobami. Zdrowy tryb życia jest najskuteczniejszym narzędziem w walce z otyłością, chorobą cywilizacyjną groźną szczególnie u dzieci, które obecnie większość wolnego czasu spędzają w pozycji siedzącej, najczęściej przed komputerem lub telewizorem. Regularna aktywność fizyczna jest szczególnie ważna dziś, kiedy nasza codzienność zdominowana jest przez pośpiech, napięcie emocjonalne i niskiej jakości jedzenie. Zdrowy tryb życia jest jedynym skutecznym remedium na miejski, siedzący i stresujący tryb życia. Warto zauważyć, że część pracowników biurowych na siedząco, samochodem lub komunikacją publiczną, pokonuje nawet drogę pomiędzy domem, sklepem i pracą. Nie można zapominać o tym, że brak ruchu przyczynia się także do ograniczenia pozytywnych relacji sąsiedzkich, które zastępowane są izolacją i poczuciem osamotniania.
Aktywność fizyczna, w przeciwieństwie do świadomego odżywiania i regeneracyjnego snu, zależy nie tylko od indywidualnej decyzji każdego z nas, ale wymaga także dostępu do specjalnej infrastruktury miejskiej. Aktywność fizyczna mieszkańców miast ograniczona jest przez wiele czynników, takich jak brak czasu, zbyt wysokie koszty uczestnictwa w zajęciach sportowych lub kupienia/wypożyczenia sprzętu sportowego, stan zdrowia czy brak towarzystwa. Dlatego też, mieszkańcy miast zainteresowani zdrowym trybem życia i aktywnością fizyczną na świeżym powietrzu oczekują obecności w okolicy miejsca zamieszkania różnorodnej infrastruktury rekreacyjno-sportowej, pozwalającej aktywnie spędzać wolny czas przez niemalże cały rok. Miejska infrastruktura rekreacyjna musi być łatwo dostępna i dostosowana do użytkowników w różnym wieku, kondycji fizycznej i stanie zdrowia. Najlepiej aby była ona bezpłatna i zlokalizowane blisko dróg łączących osidla mieszkalne i najważniejsze zakłady pracy. Pamiętać należy, że każdy lubi nieco inny rodzaj aktywności fizycznej. Niektórzy wolą pokonywać własne słabości i bić rekordy życiowe w dyscyplinach indywidualnych (bieganie, rower, gimnastyka, aerobik, fitness, joga i ścianka wspinaczkowa), a inni realizują się w grach zespołowych (piłka nożna, siatkówka i koszykówka), gdzie mogą współpracować lub rywalizować z innymi osobami.
Starsze osiedla mieszkalne, pobudowane w ostatnich dekadach XX wieku, w zasadzie nie posiadają infrastruktury rekreacyjno-sportowej, natomiast nowoczesne budownictwo oferuje bogatą ofertę rekreacyjną przeznaczoną zazwyczaj tylko dla najmłodszych adeptów sportu (place zabaw, piaskownice i boiska). Znajdujące się w okolicy osiedli mieszkalnych sale gimnastyczne, bieżnie czy boiska stanowią najczęściej integralną część szkół i nie są upubliczniane dla prywatnych osób. Dodatkowo, często wymagają także modernizacji i wyposażenia w nowocześniejszy sprzęt.
Przestrzenie parkowe, szczególnie te zlokalizowane w zabetonowanym i zatłoczonym centrum miasta, doskonale nadają się na lokalizację dla miejskiej infrastruktury rekreacyjno-sportowej. W gęsto zabudowanym śródmieściu aktywność fizyczna odbywa się z konieczności na podwórkach, placach, ulicach czy różnych elementach małej infrastruktury miejskiej. W takich miejscach sport jest zazwyczaj niebezpieczny i społecznie nieakceptowany. Duże tereny zieleni takie jak parki miejskie stanowią przestrzeń dla bezpiecznej aktywności fizycznej i pozytywnych interakcji między mieszkańcami miasta. Tereny zielni są miejscami wypoczynku biernego i aktywnego, umożliwiają różnorodną aktywność sportową oraz zapewniają bliski kontakt z naturą. W parku możemy odpocząć po ciężkim dniu pracy i zażyć codziennej dawki aktywności fizycznej. Bliskość atrakcyjnych terenów zieleni stanowi zachętę do spacerów, wycieczek rowerowych i innych form aktywności, a tym samym utrzymania lepszego stanu zdrowia i samopoczucia. Aktywność fizyczna na terenach zielonych wzmacnia również poczucie wspólnoty wśród mieszkańców miasta. Wspólne uprawianie sportu w parku pogłębia więzi rodzinne i pomaga przekazywać najmłodszym dobre wzorce związane ze zdrowym trybem życia. Podczas uprawiania sportu na terenach zieleni nawiązujemy także nowe relacje społecznych poprzez kontakt z ludźmi, których nie poznalibyśmy w innych okolicznościach. W przeciwieństwie do innych przestrzeni miejskich parki charakteryzują się czystym powietrzem. Zanieczyszczenia powietrza wyłapywane są przez rosnące w parku rośliny, szczególnie drzewa i krzewy. Uprawianie sportu poza terenami zielonymi wiąże się najczęściej z ekspozycją do toksyn emitowanych do atmosfery.
Typową infrastrukturę rekreacyjno-sportową w parkach stanowią ścieżki rowerowe (Zdjęcie 1A) i spacerowe (Zdjęcia 1B). Jeżeli są one wystarczająco szerokie i bezpiecznie oznaczone z powodzenie korzystać z nich mogą także biegacze oraz miłośnicy nordic walking, rolek, wrotek czy hulajnóg. Parkowe trasy rowerowe powinny łączyć się z podobną infrastrukturą znajdującą się poza granicami parku (Zdjęcie 1C). Ułatwi to bezpieczny dojazd do parku oraz umożliwi wydłużenie wypraw rowerowych i tras biegowo-spacerowych poza tereny zielone. Rowerzyści i biegacze nie będą zmuszeni korzystać z chodników lub wąskich i ruchliwych ulic.
Zdjęcie 1. Trasa rowerowa (A) i ścieżka spacerowa w parku miejskim (B) oraz infrastruktura rowerowa łącząca osiedla mieszkalne z terenami zielonymi (C) (Autor zdjęć: Arkadiusz Przybysz)
Ciekawym rozwiązaniem są także parkowe siłownie plenerowe (Zdjęcie 2A i 2B) wyposażone w urządzenia poprawiające kondycję i zdrowie. W większych parkach zlokalizowane mogą być również boiska do siatkówki lub/i koszykówki (Zdjęcie 2C). Wpływają one korzystnie na formę fizyczną mieszkańców miast, pozwalają się zrelaksować i ograniczyć stres.
Zdjęcie 2. Siłownia plenerowa wyposażona w różne urządzenia do ćwiczeń (A,B) oraz boisko do koszykówki (C) (Autor zdjęć: Arkadiusz Przybysz)
Projektując infrastrukturę rekreacyjną w parkach nie można zapominać o najmłodszych dla których świetnym rozwiązaniem są place zabaw (Zdjęcie 3). Place zabaw powinny, przynajmniej częściowo, być zacienione. Dzięki temu dzieci i ich opiekunowie będą mogli z nich korzystać miło i bezpiecznie także w najcieplejsze letnie dni.
Zdjęcie 3. Plac zabaw w parku miejskim (Autor zdjęć: Arkadiusz Przybysz)
Tworząc infrastrukturę rekreacyjną parku uwzględnić należy także ławki, które będą służyć jako miejsca wypoczynku dla starszych i zmęczonych osób (Zdjęcie 4A). Ważne jest także oświetlenie, najlepiej energooszczędne, które zwiększy bezpieczeństwo w parku w godzinach wieczornych i nocnych. W parku znajdować powinna się także infrastruktura sanitarno-higieniczna (toalety, prysznice) (Zdjęcie 4B). Niezbędne są również miejsca parkingowe. Osoby korzystające z przestrzeni parkowej nie powinni korzystać z parkingów osiedlowych.
Zdjęcie 4. Miejsce wypoczynku (A) i parkowa infrastruktura sanitarna (B) (Autor zdjęć: Arkadiusz Przybysz
Ciekawym pomysłem może być udostępnienie mieszkańcom, szczególnie młodym i kreatywnym miłośnikom sportu, części przestrzeni parkowej. Może one posłużyć do tworzenia własnej infrastruktury promującej aktywność fizyczną (np. torów rowerowych).
W parkach organizowane powinny być imprezy kulturalno-sportowe, które będą promowały idee zdrowego trybu życia i pomogą aktywizować mieszkańców miast. Zorganizowane imprezy sportowe pomogą w aktywizacji mieszkańców miast mniej zainteresowanych aktywnością fizyczną. Proponowane atrakcje powinny być interesujące dla różnych grup wiekowych. Infrastruktura rekreacyjno-sportowa w przestrzeni parkowej do doskonała inwestycja, która w przyszłości korzystnie wpłynie na zdrowie i komfort życia mieszkańców miast.
dr hab. Arkadiusz Przybysz